گیج دما یا همان دماسنج عقربه ای میتواند دمای نقطه ای خاص را بصورت آنالوگ روی نمایشگر نشان دهد. وجود یک نشانگر فلزی که دارای مقیاس دایره ای میباشد، برای اندازه گیری دما به کار میرود. این دستگاه دارای دو قسمت اصلی یعنی سوزن و یک سنسور دما میباشند؛ و بر اساس نوع دماسنج، کارکرد ترمومتر متفاوت است.
این دماسنجها از نظر عملکردی به دو مدل متفاوت تقسیم بندی شده اند که شامل دماسنج های بی متال- Bimetal و دماسنج های پرشده – actuated میباشند.
برای کاربرد ترمومتر دمای عقربه ای یا همان ترمومتر آنالوگ در صنایع پتروشیمی بر خلاف دماسنجهای دیجیتال برای اندازه گیری دما از جریان برق استفاده نمیکنند؛ زیرا احتمال خطر انفجار و آتش سوزی در هنگام استفاده از برق برای اندازه گیری دما وجود دارد.
برای بررسی عملکرد ترمومترها باید تنوع در مدلهای مختلف را مدنظر قرار داد؛ که کار دشواری به نظر میرسد. هر مدلی بسته به اینکه از چه تکنولوژی ای برای اندازه گیری دما استفاده میکند عملکرد و ساز وکار متفاوتی با سایر دماسنجها دارد.
نوع عملکرد و کاری که دماسنج الکی و جیوه ای دارند شبیه یکدیگر است؛ زیرا براساس تغییر حجم ماده ای که در درون حسگر آنها قرار دارد دما را اندازه گیری میکنند. تنها تفاوت این دو دماسنج همان ماده ای است که داخل حسگر آنها وجود دارد. ولی نحوه کار دماسنج جیوه ای برای اندازه گیری تغییرات دما و حرارت با نحوه کار دماسنج لیزری یا دیجیتال متفاوت میباشد. زیرا در دماسنجهای دیجیتالی برای اندازه گیری دما از جریان برق استفاده میشود.
اساس کار در این نوع ترمومترها وجود یک ماده نیمه رسانا در دماسنج است که تغییر مقاومت این ماده دراثر تغییر دما باعث تغییر جریان الکتریسته عبوری میشود. در نتیجه اعدای در بخش دیجیتالی با استفاده از قانون اهم و روابط ریاضی خاصی به عنوان دمای محیط نشان داده میشود. از پرکاربردترین ابزارها برای اندازه گیری دما تمپرچر ترانسمیتر و تمپرچر سوئیچ هستند.
یکی از کاربردهای بسیار ساده ی ترمومتر در اندازه گیری دمای بدن بیمار در هنگام تب و بیماری است. همچنین از پیچیده ترین کاربردهی ان نیز میتواند به استفاده آن در فرآیندهای سیستمی اشاره کرد. بنابراین به دستگاهی که بتواند دمای جسم یا محیطی را اندازه گیری کند، ترمومتر یا دماسنج میگویند.
دستگاههای ترمومتر گرچه در ظاهر بسیار ساده هستند ولی در صنعت و فرایندهای سربسته به عنوان ابزارهای مهمی جهت اندازه گیری دما میباشند. وقتی در کارخانههای صنعتی بخصوص پالایشگاهها دما بدون کنترل باشد و بدون تعیین محدودیت بالا رود، ممکن است حوادث ناگواری را بیافریند. در صنایع پتروشیمی گیج دما یا دماسنج آنالوگ کاربرد بیشتری دارد؛ و خرید دما سنج آنالوگ خاص هر پروژه ای باید با حساسیت بالایی انجام شود.
دما سنجها یا گیج دما در انواع مختلفی در بازار وجود دارد که هر یک برای اندازه گیری دمای محیط خاصی کاربرد دارد. در ادامه به معرفی مدلهای مختلف ترمومتر میپردازیم.